به نقل از «فارس»

نزدیکی کشورهای عربی به آسیای مرکزی؛ یک اقدام چند ابهام

تاریخ انتشار: ۳۰ تیر ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۲۷۵۹۷۷

«الکساندر کنیازف» پژوهشگر ارشد موسسه مطالعات اوراسیای دانشگاه روابط بین‌الملل مسکو وابسته به وزارت امور خارجه روسیه ضمن یادداشتی که در اختیار خبرنگار خبرگزاری فارس در دوشنبه قرار داد، با نگاهی به اجلاس سران «آسیای مرکزی و شورای همکاری خلیج فارس» به بررسی  نقات قوت و ضعف نزدیکی این دو منطقه پرداخت.  

در این یادداشت آمده است: اجلاس سران «آسیای مرکزی و شورای همکاری خلیج فارس» تلاشی برای نظام‌مندسازی و حتی نهادینه‌ کردن روابط بین کشورهای دو منطقه است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

تاکنون تعاملات کشورهای عربی خلیج فارس با کشورهای آسیای مرکزی در سطح دوجانبه دنبال شده و عربستان سعودی، امارات متحده عربی و قطر در زمینه سرمایه‌گذاری، بیشتر به قزاقستان و ازبکستان توجه نشان داده‌اند. همکاری‌های اقتصادی و تجاری سایر کشورهای منطقه با اعضای شورای همکاری خلیج فارس بسیار محدود بوده است.

آسیای مرکزی در شرایط «تکه تکه شدن اقتصادی بین‌المللی» که بر اثر رویارویی‌های ژئوپلیتیکی جهانی اتفاق افتاده است، مورد توجه بازیگران فعال خارجی قرار گرفته است. تغییر پیکربندی روابط اقتصادی و سیاست خارجی مرتبط با تقابل روسیه و کشورهای به اصطلاح غیرغربی با آمریکا و متحدانش فرصت‌های خاصی را برای توزیع مجدد بازارها و منابع ایجاد می‌کند.

شورای همکاری خلیج فارس در تلاش است تا جایگاه خود را در این روند مشخص کند. با توجه به افزایش فشار تحریم‌ها روی روسیه، ممکن است نقش «مسکو» در اقتصاد آسیای مرکزی کاهش یابد که با توجه به این نکته، کشورهای این منطقه تلاش می‌کنند تا دایره شرکای تجاری خارجی خود در زمینه‌های مختلف را گسترش دهند.

تاکنون رویکرد واحدی از سوی پادشاهی‌های عربی نسبت به کشورهای آسیای مرکزی وجود نداشته است. هر یک از کشورهای عربی به طور مستقل وارد عمل شده و قبل از همه اقدام به ساخت مساجد و اجرای پروژه‌های جداگانه تجاری کرده‌اند. حالا دیگر به نوعی بسته سرمایه‌گذاری‌های کشورهای شورای همکاری خلیج فارس در منطقه شکل گرفته است. اما اگر آن را با حجم سرمایه‌گذاری‌هایی که از جهات دیگر (به عنوان مثال روسیه، چین و حتی ترکیه) به آسیای مرکزی سرازیر می‌شوند مقایسه کنیم، خواهیم دید که در این مرحله کشورهای عربی خلیج فارس قادر به رقابت جدی با سایر طرف‌های مهم نخواهند بود.

شاید یکی از اهداف اصلی بستر جدید (نشست سران دو منطقه) ایجاد مکانیسم واحدی باشد که به فراهم کردن زمینه تقویت حضور کشورهای عربی خلیج فارس در آسیای مرکزی کمک کند.

فهرست بسترهای مختلف تعامل جمعی با منطقه آسیای مرکزی به صورت «5+1» بسیار گسترده بوده و کشورهای نظیر آمریکا، چین، روسیه، هند، ژاپن، اتحادیه اروپا و... از آن بهره‌برداری می‌کنند. اینکه کشورهای عربی با داشتن منافع و منابع به آسیای مرکزی توجه نشان می‌دهند، چیز خارق‌العاده‌ای نیست.

برای کشورهای آسیای مرکزی توسعه تعاملات با اعضای شورای همکاری خلیج فارس قبل از همه از نظر «سرمایه‌گذاری اعراب» جالب است. البته در کنار آن، تقویت حضور اعراب در کشورهای منطقه فرصتی برای تغییر موازنه نفوذ خارجی دانسته می‌شود. نفوذ مراکز جهانی قدرت در منطقه، یعنی روسیه و چین از یک سو و آمریکا و اتحادیه اروپا از سوی دیگر، به شدت تنش‌زا بوده و به لحاظ تئوری حضور سایر بازیگران خارجی می‌تواند تنش‌ها را کاهش دهد.

واقعیت امر این است که فعالیت کشورهای عربی در حوزه دینی آسیای مرکزی بسیار بیشتر از فعالیت اقتصادی‌ آنها بوده و هست. سال‌هاست که صندوق‌های عربی در منطقه به ساخت مساجد، مدارس دینی مشغول بوده و برای روحانیان این کشورها هم در داخل و هم در خارج دوره‌های متعدد آموزشی برگزار می‌کنند. البته چنین فعالیت‌هایی همیشه موثر و سازنده نبوده، اغلب با اعتقادات و سنت‌های مذهبی محلی در تضاد قرار می‌گیرند و در برخی موارد به رشد افراط‌گرایی نیز کمک می‌کنند.

در گذشته فعالیت بنیادهای عربی در موارد متعددی منجر به گسترش ایدئولوژی برای منطقه بیگانه شده است که نمونه‌های بارز آن در قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان مشاهده شده است. بسته بودن فضای ترکمنستان و تا چند سال پیش ازبکستان در برابر نفوذ خارجی، تاثیر جریان‌های بیگانه و وارداتی را تا حدود زیادی کاهش داده بود، هرچند احتمال دارد به شکل پنهان و زیرزمینی در این کشورها نیز وجود داشته باشند. با این حال ایدئولوژی جدید سلفیت و وهابیت زیرزمینی در منطقه شکل گرفته و در حال حاضر به یک مشکل برای امنیت ملی و منطقه‌ای تبدیل شده است.

نفوذ کشورهای عربی در منطقه نه‌تنها با ارزش‌ها و سنت‌های حنفیت بومی در تقابل قرار می‌گیرد، بلکه به رقابت با سایر بازیگرانی (مانند ترکیه) می‌پردازد که به دنبال اعمال نفوذ خود در منطقه هستند. یک نمونه گویا از این رقابت وضعیتی است که برای مدت طولانی در جنوب قرقیزستان وجود دارد.

تا سال 2017 نفوذ ترکیه در اینجا تعیین‌کننده بود: مساجد ساخته می‌شدند و روحانیون آموزش می‌دیدند و اعمال مذهبی ترکی پذیرفته می‌شد. اما با به قدرت رسیدن رئیس جمهور «سورانبای جین‌بیک‌اف» که خانواده و نزدیکان وی ارتباط تنگاتنگی با عربستان سعودی داشتند، روند تقویت مواضع اعراب آغاز و منجر به درگیری‌های متعددی در محیط مذهبی قرقیزستان شد.

پس از برکناری جین‌بیک‌اف در سال 2020، جانب ترکیه شروع به انتقام گرفتن و بازگشت به مواضع سابق خود کرد که باز هم این روند همراه با اختلاف و رویارویی‌های بوده که باعث ایجاد تنش‌هایی در فضای مذهبی پیچیده این کشور شده است. در این راستا همچنین می‌توان به عامل پاکستان در منطقه اشاره کرد که دارای نفوذ خاص خود بوده و گاهی با اهداف ترک‌ها و اعراب در تقابل قرار می‌گیرد.

در هر صورت اگر نشست «آسیای مرکزی و شورای همکاری خلیج فارس» منجر به تعاملات فعال‌تری بین دو منطقه شود، برخورد منافع متضاد در آسیای مرکزی بیشتر خواهد شد. به صورت طبیعی رشد حضور کشورهای عربی در آسیای مرکزی و به ویژه در حوزه‌های غیراقتصادی، واکنش‌های متناسب و احتمالا منفی‌ را از سوی شرکای اصلی منطقه، یعنی روسیه و چین در پی خواهد داشت که حساسیت موضوع را بیشتر خواهد کرد.

پایان پیام/ح

منبع: فارس

کلیدواژه: آسیای مرکزی کشورهای عربی خلیج فارس نشست سران همکاری های اقتصادی شدت رقابت ها شورای همکاری خلیج فارس آسیای مرکزی سرمایه گذاری کشورهای عربی دو منطقه

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.farsnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «فارس» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۲۷۵۹۷۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

اجرای 30 برنامه ملی، منطقه ای و محلی هفته ملی خلیج فارس در هرمزگان

به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز خلیج فارس؛ مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی هرمزگان گفت: برنامه های هفته ملی خلیج فارس از 31 فروردین با اجرای تاتر پرفورمنس در شهرستان بندرخمیر آغاز شده است.
اسماعیل جهانگیری افزود: جشنواره ملی موسیقی خلیج فارس یکی ازمهم ترین برنامه های جشنواره ملی خلیج فارس است که با حضور 11 گروه موسیقی ملی از روز جمعه 7 اردیبهشت کار خود را آغاز کرده و تا روز یکشنبه 9 اردیبهشت در محل تالار آوینی بندرعباس میزبان علاقمندان به موسیقی است.
وی گفت: جشنواره ملی فیلمنامه نویسی خلیج فارس با موضوع خلیج فارس از دیگر برنامه های در حال اجرا است.

بیشتر بخوانید؛  برگزاری همایش روز ملی خلیج فارس در بندر کنگ
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی هرمزگان افزود: برای شرکت در این جشنواره 81 اثر به دبیرخانه رسیده که از این شمار 9 اثر به بخش پایانی راه یافته است.
جهانگیری گفت: دبروز هم به مناسبت روز ملی خلیج فارس پرواز پاراگرایدر و پاراموتور با حضور30 ورزشکار در بوستان غدیر بندرعباس برگزار شد.
وی گفت: امروز بعداز ظهر نیز برنامه های فرهنگی و هنری در جزیره هرمز برگزار می شود.
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی هرمزگان افزود: جشنواره تولیدات فرهنگی و اختراعات با موضوع خلیج فارس در دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه پیام نور در حال برگزاری است.
جهانگیری افزود: اختتامیه جشنواره ملی خلیج فارس روز دوشنبه 10 اردیبهشت با حضور سید محمد حسینی معاون پارلمانی رئیس جمهور در فرهنگسرای طوبی بندرعباس برگزار می شود.
وی گفت: در این جشنوراه از برگزیدگان جشنواره های ملی موسیقی و فیلنمامه نویسی تجلیل می شود.
مدیرکل فرهنگ وارشاد اسلامی هرمزگان افزود: روز اختتامیه از دو کتاب تیشیرا از نویسنده پرتغالی با موضوع خلیج فارس و سفرنامه هرمز پدر، رونمایی می شود.